Drukuj Eksport do pliku (MS Word)
Nazwa przedmiotu:
Architektura polska 1
Koordynator przedmiotu:
prof. nzw. dr hab. arch. Robert Kunkel
Status przedmiotu:
Obowiązkowy
Poziom kształcenia:
Studia I stopnia
Program:
Architektura
Grupa przedmiotów:
Historia architektury i urbanistyki
Kod przedmiotu:
Semestr nominalny:
3 / rok ak. 2019/2020
Liczba punktów ECTS:
3
Liczba godzin pracy studenta związanych z osiągnięciem efektów uczenia się:
-
Liczba punktów ECTS na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich:
-
Język prowadzenia zajęć:
polski
Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym:
-
Formy zajęć i ich wymiar w semestrze:
  • Wykład15h
  • Ćwiczenia30h
  • Laboratorium0h
  • Projekt0h
  • Lekcje komputerowe0h
Wymagania wstępne:
-
Limit liczby studentów:
-
Cel przedmiotu:
Zapoznanie studentów z budownictwem i architekturą historyczną ziem Polski pod kątem nabycia umiejętności samodzielnego rozpatrywania i analizy budowli historycznych, ułatwiającej rozumienie genezy i problemów współczesnej architektury oraz projektowanie nowej architektury w istniejącym kontekście kulturowym
Treści kształcenia:
1. Architektura w krajobrazie: typy budowli, zabytki a problemy współczesne. Geografia historyczna i chronologia architektury na ziemiach Polski do 1700 r.; Definicje architektury i budownictwa jako elementu środowiska kulturowego; pojęcie i wyróżniki architektury lokalnej w Polsce; semantyka w architekturze – podstawowe pojęcia; uniwersalność form klasycznych i formy lokalne; forma architektoniczna w służbie polityki w 19 i 20 w.; klimat i obyczaj jako czynniki formujące architekturę lokalną; definicja stylu w architekturze i przybliżona chronologia stylów w architekturze na terenie Polski od 10 do 20 stulecia. 2. Architektura Pierwszej Monarchii [przedromańska] 2 poł. 10 – 1 poł. 11 w. Najstarsza architektura monumentalna na ziemiach polskich na tle Europy Środkowej – problem materiału i techniki budowlanej; budownictwo drewniane i kamienne; stopień zachowania budowli i hipotetyczność rekonstrukcji; pierwsi biskupi i ich kościoły katedralne; kamienne bazyliki przedromańskie; reprezentacyjne siedziby książęce – palatia i ich kaplice; małe kościoły przy rezydencjach i osadach; rotundy – symbolika budowli centralnej; 3. Architektura romańska w XII w. Katedry, kolegiaty i wiejskie kościoły parafialne. Integracja kulturowa Europy wczesnego średniowiecza; podstawy estetyki średniowiecznej i jej wpływ na sztukę architektury odzwierciedlającej boski porządek kosmiczny; proporcje, separatyzm wnętrz, rytmiczna artykulacja ścian; symbolika koła i kwadratu w planie budowli oraz w detalu; fundatorzy i wykonawcy, szkoły artystyczne i budowlane; wielkie bazyliki typu nadreńskiego i saskiego, bazyliki redukowane, kościoły jednonawowe; detal w architekturze romańskiej; 4. Krajobraz architektoniczny na ziemiach polskich w XIII w., późny romanizm i gotyk doktrynalny; Cystersi i mendykanci. Przemiany kulturowe i gospodarcze w XIII w. i ich wpływ na budownictwo; monastycyzm średniowieczny; benedyktyni i cystersi; Pierwsze klasztory cysterskie w Małopolsce, rozplanowanie, układ funkcjonalny, układ przestrzenny; nowe rozwiązania konstrukcyjne; przemiany detalu jako konsekwencja zmian w konstrukcji; Zakony mendykanckie, wpływ ideologii zakonów żebraczych na architekturę ich świątyń konwentualnych. Cegła – technika budowy ściany; detal ceramiczny; Przemiany układu przestrzennego kościołów trójnawowych; Bazyliki z obejściem prostokątnym na Śląsku; śląskie kaplice książęce podłużne i centralne; architektura późnoromańska na Mazowszu. 5. Architektura gotycka na południowych obszarach Polski w XIV w.; gotyk poklasyczny (redukcyjny); katedry gotyckie we Wrocławiu i w Krakowie – tradycja cysterska w architekturze; system wiązany „ad quadratum” ze sklepieniem sześciodzielnym, system sklepień prostokątnych; zamknięcie prezbiterium przęsłem o pięciu podporach; system konstrukcyjny tzw.„krakowski” z filaroskarpą; wielkie bazyliki w systemie „krakowskim”; małopolskie hale dwunawowe i ich sklepienia; tradycjonalizm architektury małopolskiej w późnym średniowieczu; domy kanonickie; kościoły miejskie na Śląsku – hale i bazyliki z trójnawowymi partiami wschodnimi; bazylika joannitów w Strzegomiu – cechy gotyku „poklasycznego”; dwie katedry wielkopolskie; 6. Architektura gotycka na północnych obszarach Polski w XIV w. Klasztory krzyżackie. Ceglana architektura gotycka terenów północnej Europy (Backstein Gotik); pierwsze konstrukcje kamienno-ceglane w 12 stuleciu na Mazowszu; detal ceramiczny w romańskim budownictwie granitowym Wielkopolski i Pomorza Zachodniego (1 poł. XIII w.); fundacje królewskie i książęce – katedry i klasztory cystersów; architektura świątyń miast hanzeatyckich, miasta i mieszczanie jako fundatorzy i inwestorzy; funkcje świątyń: kościoły miejskie (fary), kościoły zakonów żebraczych; układy przestrzenne halowe, bazylikowe i jednoprzestrzenne; detal architektoniczny ceramiczny i ze „sztucznego kamienia”; Ceglana architektura gotycka na Pomorzu: architektura miast pruskich pod rządami Zakonu Krzyżackiego w XIV w.: Świątynie na Ziemi Chełmińskiej: hala klasyczna, hala „westfalska”, ściana zewnętrzna po zewnętrznej krawędzi skarp (gotyk „skrzyniowy”), bazylika, hala „warmińska”, hala z wielobocznym obejściem na Pomorzu Zachodnim i jej środkowoeuropejska geneza, warsztat Henryka Brunsberga; Gotycki kościół centralny; 7. Architektura zamków w średniowieczu; Definicja budowli zamkowej, sposoby ataku i obrony zamku, przemiana grodów w zamki i jej konsekwencje dla rozplanowania zamku; wieże mieszkalno-obronne jako „pars pro toto” zamku w Polsce i w Europie; Zamki wyżynne i nizinne; zamki królewskie jako centra administracji państwowej; Klasztory obronne rycerskiego zakonu Krzyżaków na Pomorzu; Pojawienie się artylerii i skutki jej wprowadzenia dla budowli obronnych; Książęce zamki rezydencjonalne na Mazowszu; Wielkopolskie zamki o dwu symetrycznych domach i ich naśladownictwa na Mazowszu i na Litwie; Późnośredniowieczne wille pseudoobronne; Symbolika budowli zamkowej w nowożytnych siedzibach możnowładczych; 8. Miasto późnego średniowiecza. Fary, ratusze i kamienice. Późny gotyk. Śląsk, Gdańsk i Wilno ok. 1500 r. Miasta późnego średniowiecza: Dom miejski w XIII – XVIII w. - a: średniowieczna kamienica hanzeatycka na północy (Toruń, Gdańsk, Warszawa), b: dom środkowoeuropejski na południu Polski (Wrocław, Kraków); Średniowieczne fortyfikacje miejskie; Wały i fosy obronnych osiedli kupieckich w 11-13 w., a miejskie mury obronne, baszty, wieże bramne, barbakany w stuleciach 14 i 15. Budowle użyteczności publicznej: ratusze na południu i na północy, kluby mieszczańskie, uniwersytety; Architektura schyłkowego gotyku w Europie Środkowej: detal późnogotycki, Astwerk; tradycyjne rozwiązania przestrzenne późnogotyckich far miejskich na południu i na północy; architektura Gdańska ok. 1500 r. oraz jej wpływ na Mazowsze i Litwę; Architektura gotyckich kościołów parafialnych Mazowsza; Post-gotyk w epoce nowożytnej; 9. Renesans w Małopolsce, na Mazowszu i na Śląsku - XVI w. Nurt gotycko-renesansowy na Mazowszu. Włoscy mistrzowie kręgu florencko-rzymskiego na Wawelu, detal gotycko-renesansowy warsztatu Mistrza Benedykta, importy włoskie - kaplica kopułowa, bazylika centralno-podłużna, rzymski system sklepień; Dachy pogrążone i attyka „polska”; Renesansowe kościoły na Mazowszu, sklepienie kolebkowe na arkadach jako realizacja wnętrza perspektywicznego, geneza włoska i mazowieckie realizacje; warsztat Jana Baptysty Wenecjanina; Budowniczowie północnowłoscy (komaskowie) na Śląsku i w Wielkopolsce; pałace o dziedzińcach arkadowych, loggie i wzornikowy detal; 10. Manieryzm włoski i niderlandzki. Lokalne nurty architektury ok. 1600. Reformacja, manieryzm niderlandzki w Gdańsku (bramy miasta, arsenał, ratusz staromiejski, kamienice) i na Śląsku (zamki, kamienice wrocławskie) detal niderlandzki, ornament okuci owy, małżowinowy, rollwerk; kontrreformacja: manieryzm w Polsce centralnej i południowej, warsztat Santi Gucciego z Florencji i jego pracownie w Pińczowie; detal manierystyczny kuty w wapieniu pińczowskim; zamki projektowane przez Santi Gucciego – zamek z dziedzińcem wewnętrznym i prekursorskie rozwiązanie z dziedzińcem otwartym - „między dziedzińcem a ogrodem”; inni budowniczowie włoscy w Małopolsce, elewacje porządkowe, dekoracja sgraffitowa na elewacjach; miasto renesansowe i projektowanie totalne (Bernardo Morando w Zamosciu); Lokalne nurty stylowe w 1 połowie 17 wieku, kościoły parafialne i kamienice; sklepienia „lubelskie”, dekoracja sztukateryjna; Kazimierz Dolny – miasteczko manierystyczne 11. Wczesny barok: zamki, pałace, wille i dwory. Palazzo in fortezza. Nowożytne systemy obronne – basteje, bastiony i forty. Manierystyczne i wczesnobarokowe siedziby królewskie i możnowładcze: - okres „zygmuntowski”, 1600-1630, warszawski zamek Rzeczypospolitej i prywatne rezydencje królewskie; zamki możnowładcze; amfilady, galerie i apartamenty; - okres „władysławowski”, 1630-1650; pałace w narysie bastionowym; wille i dwory; Nowożytne dzieła obronne: basteje i wieże artyleryjskie, bastiony systemów włoskiego i holenderskiego, twierdze bastionowe, forty i linie fortów, bunkry i gniazda ostrzału; 12. Architektura sakralna wczesnego baroku (1 poł.XVII w.): przepisy zakonne, założenia sakralne, nowe programy, układy przestrzenne i fasady; Kontrreformacja , – zalecenia Soboru Trydenckiego (Karola Boromeusza) dla architektury sakralnej; kościół jako „brama niebios”, fasada parawanowa; teatralizacja liturgii; nowe zakony – jezuici (Towarzystwo Jezusowe), typ kościoła jezuickiego, jego geneza i redukcje; zakony kontemplacyjne – karmelici bosi, kameduli; nowe koncepcje klasztorów (kolegia jezuickie, zespoły klasztorne kamedułów, „pałace” i pustelnie); skrzydło klasztorne z wewnętrznym korytarzem; 13. Architektura Rzeczypospolitej w 2 połowie XVII w. Pełny barok na ziemiach Rzeczypospolitej: pałac nowożytny: założenie osiowe „między dziedzińcem a ogrodem” – pełny program i jego redukcje wiejskie i miejskie; Kościół jako „teatr liturgiczny”: adaptacje starszych świątyń, - układ kulisowy wnętrza - świątynie centralne - pomniki wiary: replika weneckiej światyni S.Maria della Salute w Gostyniu; Klasycyzujący nurt baroku: architekt Tylman z Gameren – kościoły centralne, centralno-podłużne i podłużne. Pozorna perspektywa fasady; Wnętrze jako „synteza sztuk” (Gesamtkunst¬werk); pałace reprezentacyjne, problem wachlarzowej klatki schodowej; wille i pałacyki rozrywkowe; plac królewski w Warszawie; 14. Późny barok na Śląsku i w Wielkopolsce Barok w 1 połowie 18 wieku w krajach Cesarstwa (Austria, Bawaria, Czechy, Śląsk); podstawy gospodarcze i polityczne inwestycji budowlanych; barokowa teatralność architektury; Śląsk (związany z barokiem czeskim): kościoły na planie owalu, płynne linie gzymsów, fasady dwuwieżowe, przebudowy średniowiecz¬nych opactw benedyktyńskich i cysterskich; działalność warsztatu Dienzenhoferów na Śląsku; Wielkopolska (architektura pod wpływem Śląska); Zespoły pielgrzymkowe na Śląsku i na Warmii; 15. Architektura późnego baroku na terytorium Rzeczypospolitej – czasy saskie Późny barok (1 połowa XVIII wieku) – rezydencje: Warszawski Urząd Budowlany (Koeniglisches Bauamt): założenie barokowe tzw. Osi Saskiej – oś polityczna; oraz skrzydło saskie Zamku Warszawskiego; Rezydencje późnobarokowe na Podlasiu – nieskończona oś barokowa, rozwiązania przestrzenne i techniczne; ogród jako „zielony salon”; inne rezydencje prywatne – pałacyk rokokowy, pałacyk myśliwski; Architektura sakralna późnego baroku na terenach Rzeczypospolitej: Warszawa, fasada kolumnowa – późnobarokowa i klasycyzująca; Lubelskie kościoły centralno-podłużne arch. Pawła Fontany; Ekspansja architektury barokowej na wschód: późny barok wileński i wiedeński barok we Lwowie; ziemie ruskie Korony.
Metody oceny:
Dwa sprawdziany pisemno-rysunkowe, egzamin dwuczęściowy w formie testu i odpowiedzi ustnej, weryfikacja notatek ćwiczeniowych, projekt dyplomowy inżynierski i magisterski
Egzamin:
nie
Literatura:
Literatura podstawowa A. Miłobędzki, Architektura ziem polski. Kraków 1994 A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce (wyd. uzupełnione), Warszawa 1998 Dzieje architektury w Polsce (praca zbiorowa), Kraków 2003 (wydanie powtórne: Dzieje sztuki w Polsce, Kraków 2005) A. Olszewski, Nowa forma w architekturze polskiej 1900-1925. Warszawa 1967 I. Wisłocka, Awangardowa architektura polska , 1918-1939, Warszawa 1968 W. Krassowski, Problemy architektury polskiej. Schematy planów budynków mieszkalnych, Warszawa 2007 Literatura uzupełniająca J.Zachwatowicz, Architektura polska. Warszawa 1967 W.Krassowski, Architektura drewniana w Polsce. Warszawa 1961 K. Stefański, Architektura XIX wieku na ziemiach polskich, Warszawa 2005 G. Ruszczyk, Drewno i architektura drewniana. Dzieje budownictwa drewnianego w Polsce, Warszawa 2007
Witryna www przedmiotu:
-
Uwagi:
-

Efekty uczenia się